Weten hoe jouw lichaam werkt en welk effect dat heeft op hoe jij je voelt!

Het menselijke systeem is bijzonder ingenieus. Er is een voortdurende afstemming – een feedbackloop – tussen lichaam en brein en een voortdurende interactie tussen brein, lichaam en omgeving. Een gezond systeem is in staat tot een goede afstemming met de omgeving en een goede interne balans dat resulteert in een gezond functioneren.

Zelfherstellend vermogen

Ons lichaam heeft een enorm zelf- herstellend vermogen. Als we een snee in onze vinger hebben hoeven we het zelf alleen maar schoon te houden en dan doet ons lichaam de rest. Zonder dat we daar hard voor hoeven werken. Met andere woorden: als wij zelf zorgen voor goede omstandigheden is ons lichaam zelf in staat wonden te helen.

De automatische piloot

Spanning en stress werkt via ons autonome, onwillekeurige zenuwstelsel en ons limbische brein. Dat zijn systemen in ons lichaam die automatisch werken en die je niet zelf bewust kunt aansturen. Ook al vertel jij jezelf bewust dat iets niet echt gevaarlijk is, als jouw systeem iets als gevaarlijk beschouwd, gaan vanzelf de alarmbellen af in je lichaam en kom je door de productie van stresshormonen in de opwinding van de stresscyclus.

neuroplasticiteit

Niets is voor eeuwig. Zeker niet in ons brein. Ons brein heeft een enorme flexibiliteit. Dat wordt neuroplasticiteit genoemd. Dat wil zeggen dat bestaande neuronale verbindingen kunnen verdwijnen en dat er voortdurend nieuwe verbindingen – wel een miljoen per seconde! – worden gevormd. Met andere woorden: als je nu een neuronale verbinding in je brein hebt die iets nieuws doen koppelt aan gevaar is het mogelijk om die verbinding te doorbreken en een nieuwe verbinding te maken die iets nieuws doen koppelt aan een klein beetje spannend én vooral leuk.

De stresscyclus: als t goed werkt

In ons lichaam werkt – net als bij dieren – een oeroud stresssysteem. Dat systeem heeft maar één doel en dat is: overleven! Het werkt via ons willekeurige zenuwstelsel en ons hormoonstelsel – gelukkig! – automatisch en razendsnel. Het brengt ons in een overlevingsmodus in een strategie van vluchten, vechten of bevriezen. Als het gevaar weer geweken is, ontlaad het systeem overtollige spanning en komt het terug in een staat van rust.

De fasen van de natuurlijke stresscyclus in detail

We bevinden ons in veiligheid. Ons systeem is rustig en we kunnen dan gewoon alles doen wat we willen doen in ontspanning of inspanning. Dán registreert ons systeem opeens gevaar!
Er gaan alarmbellen af in ons limbische (primitievere dierlijke) brein. Die zorgen ervoor dat er stresshormonen in ons lichaam vrij komen. Het snelle adrenaline en het langdurige cortisol. Deze zetten ons via ons autonome, onwillekeurige sympathische zenuwstelsel aan tot actie: vluchten of vechten! Ons hart gaat harder en sneller pompen en onze ademhaling versneld om er voor te zorgen dat er veel bloed met heel veel brandstof naar onze spieren gaat. Als vluchten niet meer kan en vechten te gevaarlijk is, gaat ons systeem in bevriezing. Dit gebeurd via het – ook onwillekeurig –

parasympathische zenuwstelsel. Al ons bloed trekt weg uit de ledematen en gaat naar onze belangrijkste organen om die zo lang mogelijk ‘goed’ te houden.
Als we met deze strategieën het gevaar overleven ontlaad ons systeem de opgebouwde spanning. Dat gaat heel vanzelf. Doordat de spieren al veel brandstof hebben verbruikt bij het vluchten of vechten. Door het laten trillen van de spieren raken de spieren de laatste restspanning kwijt en kunnen ze weer ontspannen. Ons brein registreert die ontspanning en weet dan dat het gevaar geweken is. De productie van stresshormonen wordt stopgezet en zo komt het hele systeem weer tot rust.

Waarom dit bij dieren goed werkt en bij mensen kan overladen

Dieren – in de vrije natuur – blijven niet langer dan strikt noodzakelijk in een stresssituatie. Voor hun is een stresssituatie altijd en alleen een noodsituatie. Mensen komen vaak in stresssituaties terecht die langer duren en die dus chronische stress opleveren. Alarmbellen in ons systeem blijven afgaan en het systeem komt niet terug in een rustsituatie.

Dieren slaan spanning niet op in hun lichaam. Doordat dieren bij activatie écht in beweging komen – ze rennen hard als ze vluchten en ze werken fysiek hard als ze vechten – raken ze al veel van de lading in de spieren kwijt. Na afloop gaan dieren als het nodig is nog trillen om de laatste resten spanning uit hun spieren kwijt te raken. Mensen slaan spanning wel op in hun lichaam. Mensen zitten veel stil, ook als we in spanning zijn. Onze spieren krijgen wel veel extra bloed en voedingstoffen, maar we zetten dat niet in fysieke actie om. Daarbij komt dat wij het natuurlijke mechanisme van het trillen vaak onderdrukken, omdat we dat niet als gezond maar als een teken van zwakte beschouwen.

Dieren hebben geen cognitief brein en leven in het hier en nu. Mensen hebben een cognitief (denk)brein en kunnen daarmee reflecteren op hun verleden en nadenken over de toekomst. Dat is soms mooi, maar niet handig voor ons stresssysteem. We houden met negatief denken of piekeren zelf onze stresssituatie mede in stand en daarmee blijven onze alarmbellen afgaan. Helemaal als we alleen maar nadenken en dat nadenken niet in (fysieke) actie omzetten.

Dieren stapelen ‘slechte’ ervaringen niet op. Zij verwerken stress en spanning direct en keren terug naar rust, naar een soort van nullijn. De volgende gebeurtenis is gewoon weer een nieuwe situatie. Bij mensen stapelt stress wel. Doordat we langer in stresssituaties blijven, na een stresssituatie niet goed ontladen en tussendoor nog kunnen piekeren keert ons systeem niet goed terug naar de nullijn.

De gevolgen van chronische stress

Veel mensen hebben – noodzakelijk of niet – last van chronische stress. De stresscyclus wordt niet afgemaakt en we keren niet terug naar rust. Er blijft voor langere tijd een hoog niveau van stresshormonen in ons lichaam en in de ergste gevallen verhoogd ons lichaam standaard het niveau aan cortisol. We blijven langdurig in een staat van vechten – vluchten – bevriezen. Door passiviteit bij spanning en het onderdrukken van trillen slaan we stress op in onze spieren en ons bindweefsel (fascia). Hierdoor ontstaan vaak pijn en kunnen ziektes ontstaan.

Chronische stress resulteert in:

  • een hoger niveau aan stresshormonen
  • met een verhoogde staat van opwinding
  • verhoogde bloedsuikerspiegel, hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol
  • spierspanning en –pijn
  • slecht slapen en vermoeidheid
  • hoofdpijn – migraine
  • concentratieproblemen
  • communicatieproblemen
  • agressie/ woede (vechten), depressie / angst (vluchten) of passiviteit (bevriezen)
  • aangetast inschattings- of beoordelingsvermogen (onze waarneming veranderd door stress)
  • een slechter functionerend immuunsysteem
  • hart en vaatziektes
  • overgewicht
  • (vaker – langduriger – ernstiger) ziek-zijn

Het goede nieuws

Een vaak gehoorde uitspraak bij chronische klachten is dat je er maar mee moet leren leven. Dat is absoluut onjuist. Aan bovenstaande is – natuurlijk! – iets te doen.

Als je bij fundament komt werken aan het versterken van jouw fundament, werken we ook of misschien wel vooral aan stress en stressregulatie. Je wordt begeleid in het bewustzijn van spanning en stress door je lichaam weer te leren voelen. Als je wilt met de hulp van het paard. Je leert waarnemen waar jij je bevindt in de stresscyclus. Je leert inzien wanneer en waarop jouw alarmbellen afgaan. Je leert je eigen overlevingsstrategieën kennen door bijvoorbeeld Voice Dialogue en je leert wat je zelf kunt doen om je alarmbellen te kalmeren en jezelf terug te brengen in een staat van rust. Indien nodig werken we met EMDR aan het verwerken van oude alarmbellen in je brein. En je kunt TRE aanleren om ervoor te zorgen dat jij thuis zelf je spanningsniveau en daarmee je emoties kunt reguleren.

Heb je vragen of wil je meer weten over stress, je brein en neurobiologie? Neem dan gerust contact met me op. Als je wilt ervaren hoe de begeleiding van fundament voor jou kan werken, neem dan contact op voor het plannen van een afspraak. Je bent van harte welkom.