Polyvagaal Theorie | Dr. Stephen Porges

Veiligheid is de basis voor
– Gezonde regulatie van lichaam, emoties en gedrag –
– Sociale verbinding en sociaal gedrag –

Wat ben ik ongelofelijk blij met de Polyvagaal theorie!!

Eindelijk(!) een veel passender en holistisch beeld van hoe wij als mens nou eigenlijk in elkaar zitten en hoe wij gezond of ongezond kunnen zijn.

De mens is een zoogdier en een kuddedier. Ons hele systeem (lichaam én brein) is over de eeuwen heen geëvolueerd. Alles in de manier waarop ons systeem is ‘geregeld’ is echter nog altijd heel primitief gericht op overleven. Ons systeem neemt met al onze zintuigen voortdurend waar of we veilig zijn of niet. Ben ik veilig in de kudde of is er gevaar of zelfs levensgevaar? De waarneming van veiligheid of gevaar bepaald de toestand waarin ons systeem verkeerd. Stephen Porges noemt deze toestanden,  vagale toestanden omdat de manier waarop dit geregeld wordt in ons systeem gaat via de Nervus Vagus (10e hersenzenuw).

Porges omschrijft, naast de oude 3 (vechten, vluchten, verstarren) nog 4 verschillende vagale toestanden. Vanuit deze vagale toestanden is er te verklaren hoe allerlei psychische en lichamelijke klachten niet zozeer ‘ziekte’ zijn, maar de gevolgen van een niet goed gereguleerd systeem of een systeem dat teveel en te lang in een (over-)geactiveerde vagale toestand verkeerd. Hieronder vind je een samengevatte uitleg van de verschillende vagale toestanden waarin we als mens kunnen zitten en welke effecten dat heeft op onze emoties en op ons gedrag.

Polyvagaal Poster bestellen

Mooie posters (91×61) met de afbeelding en samenvatting (Engels) van de theorie zijn, in verschillende versies, te bestellen bij Restorative Practices (US).

Ventraal Vagaal (veiligheid)

Wanneer wij een neuroceptie van veiligheid ervaren, activeert ons zenuwstelsel de ventrale vagale banen: het circuit dat connectie en co-regulatie mogelijk maakt. Deze banen reguleren onze fysiologische staat via de gemyeliniseerde ventrale vagale banen van de Nervus Vagus. De Ventrale vagale banen functioneren als een rem om de pacemaker van het hart te vertragen, dat de kalmte en ontspanning biedt die we nodig hebben voor het bevorderen van verbinding en het aangaan van relaties terwijl het ondertussen zorgt voor een optimale coördinatie tussen de andere twee circuits (Sympathisch en Dorsaal Vagaal) voor een gezonde homeostase in het lichaam.

Sympathisch (gevaar)

Het sympathische zenuwstelsel mobiliseert ons om te reageren op bedreiging. In onze drang om te overleven, trekt het autonome zenuwstelsel zich in reactie op de neuroceptie van gevaar  terug uit de ventrale vagale staat en stelt het zich in op het mogelijk maken van fysieke beweging. Sympathische staten zijn gemobiliseerd (hoog in energie) en gepolariseerd (het helpt ons om te bepalen wie met ons is en wie tegen ons is). Als we in een sympathische staat gaan, verliest ons gezicht het vermogen om warme en positieve emoties uit te drukken, verliest onze stem melodie en geven onze oren minder prioriteit aan menselijke stemmen en focussen in plaats daarvan op dreigende geluiden met een lage frequentie (roofdieren).

Dorsaal Vagaal (levensbedreiging)

Een neuroceptie van levensbedreiging verschuift ons autonome zenuwstelsel naar een evolutionair oeroud verdedigingsmechanisme: het dorsale vagale systeem. Het systeem dat vooral onze organen onder het middenrif inclusief onze buik beïnvloed, de ongemyeliniseerde dorsale vagale banen, als het wordt aangewend voor verdediging is ons meest primitieve verdedigingsreactie. Het verlaagd ons metabolisme en immobiliseert het lichaam, stuurt onze systemen in vrije val naar shutdown, verdoofdheid en instorting, terwijl het lichaam natuurlijke pijnstillers aanmaakt om de pijn te verminderen.

Sociaal betrokken én verbonden

via het ventrale vagale systeem en specifieke viscerale efferente banen

Als we ons veilig voelen brengt het sociale verbindingsysteem ons in een kalme staat dat het functioneel mogelijk maakt om verbinding met anderen te hebben. Dit systeem combineert de neurale regulatie van het gezicht en onze stem (hersenzenuwen V, VII, IX en XI) met het hart en de luchtwegen (ventrale baan van de Nervus Vagus). Dit stelt ons in staat om ons af te stemmen op de stemmen, gezichten en gebaren van anderen. Door dit systeem projecteren we onze emoties en onze fysiologische staat op ons gezicht en in onze stem. Het delen van onze lichamelijke gevoelens door ons gezicht en onze stem stelt ons in staat wederkerige sociale banden aan te gaan.

Spelen

Hybride: Ventraal Vagaal en sympathisch

Wanneer we spelen zijn zowel het ventraal vagale als het sympatische systeem actief, wat ons ins staat stelt om onze lichamen te bewegen én gelijkertijd sociaal te zijn. Het ventraal Vagale systeem zorgt ervoor dat spelen zolang alles veilig is sociaal blijft. Als het niet langer veilig is en het ventraal vagale systeem uitgeschakeld wordt veranderd spelen in competitie en conflict. Door de polyvagaal bril bekeken is spelen een neurale oefening.

Vluchten

Via sympathische zenuwstelsel

In de vluchtmodus neemt de sympathische activatie de vorm aan van vermijding en vluchten om te ontkomen aan dreiging. Emotioneel is dit verbonden met het angst continuum: van ongerustheid, naar angst, naar paniek.

Vechten

Via sympathische zenuwstelsel

In de vechtmodus neemt de sympathische activatie de vorm aan van agressie en confrontatie. Emotioneel is dit verbonden met het boosheid continuüm: van irritatie, naar boosheid, naar woede.